Bu yazının oluşumuda, Araştırmacı Yazar SIDDIK DEMİR’İN “DİRGEN ALİ”
ismli kitabını yorumlayan Sami Gören’in yazısından kısmen yararlanılmıştır.
DOĞUMU: 1878 Yılında Afşin’de doğdu.
YAŞADIĞI DÖNEM:
Osmanlı’nın son yılları ile
Cumhuriyet’in ilk yıllarında yaşadı ve Birinci Dünya Savaşını, Kurtuluş
Savaşını gördü.
KAHRAMAN: Eşi Ozan Hatça’nın Dirgen Ali için
yazdığı ağıtlar AVŞAR oymakları ve başta Aşık Mahzun-i Şerif’in (*) olmak üzere
türkülerine konu oldu, videolar yayınlandı. Böylece Dirgen Ali destanlaştı,
kahramanlık öyküsü genç nesle ulaştı.
Dirgen Ali, her zaman ezilenden yana olan, mazluma
sahip çıkan yiğit bir kişidir.
SOYU:
Norşun köyüne yerleşen Fakı (Dirgen Ali’nin babası) bekârdır. Fakı köyün
imamıdır. Fakı ile köylü arasında ilişki oldukça iyidir. Köylü Fakı’yı köyden
bir kızla evlendirirler. Bu evlilikten Durdu adlı çocukları dünyaya gelir. Bir
müddet sonra, köyde Fakı’nın eşi hakkında “namusa yönelik” dedikodular
başlar. Fakı, bir gün evde başka bir erkekle yakaladığı eşini öldürür, adamı da
yaralar. Elbistan Kadısı tarafından yargılanan Fakı, beraat eder. Fakı
Elbistan’da arkadaşı terzi Muhammed Hafız’a başından geçenleri anlatır ve
evlenmek istediğini söyler. Muhammed Hafız’ın 3 bekâr kızı vardır. Hafız,
kızlarına Fakı’dan bahseder, evlenmek isteyip istemediklerine dair rızalarını
sorar. Hafız’ın küçük kızı Eşe: “Her insanın başına iş gelir. Baba izin
verirsen, namusuna düşkün olan bu adamla evlenmek isterim” der. Fakı,
Hafız’ın küçük kızı Eşe ile evlenir ve
Norşun’a getirir. Eşe, köyün ebesidir, köydeki çocukların çoğunu o
doğurtmuştur. Bu yüzden Eşe köyde sevilen bir kadındır. Bir süre sonra, terzi
hafız ölür. Fakı, Hafız’ın kızlarına ve oğullarına sahip çıkar, yanına alır,
Norşun’a getirir.
Fakı - Eşe evliliğinden 4’ü erkek, 1’i kız olmak
üzere 5 çocuğu dünyaya gelir.
Fakı’nın ilk evliliğinde başından geçen olay
nedeniyle, hasımları Onu Hunu değirmeninde öldürür. Fakı öldüğünde Ali
henüz 6 aylık bebektir. Fakı’nın katili Hatay-Payas Cezaevinde yatmaktadır.
Fakı’nın eşi Eşe, para ile Onu cezaevinde öldürtür.
ALİ:
Ali, zayıf bünyeli ama gözü kara bir gençtir. Arkadaşları Ona “Dirgen” derler. Dirgen Ali, 18 -20
yaşına geldiğinde anası onu Hunu ağasının kızı Emine ile evlendirir. Bu
evlikten Abbas ve Hayriye adlı çocukları dünyaya gelir.
GÖÇLER
KARŞILAŞTI: Bir yaz, Yağlıca’da Çağsak Köyü Ağası Hasan ile
Dirgen Ali’nin ailesinin göçü karşılaşır. İki göç aynı anda pınarlara yönelince
ortalık karışır. Ali’nin ağabeyi Halil sopa darbesi ile yıkılır. Bu esnada
Dirgen Ali, Hasan Ağanın ahraz oğlunu öldürür. Ali, kaçarak Kerevin Köyüne
Hamit Ağa’ya sığınır. Kerevin, dağlık, Sivas sınırında bir köydür. Hamit
Ağanın, Hacce (**) adında 17 yaşında bir gelini vardır. Hacce, Maravuz Köyünde
Kalenderlerdendir. Hacce ağabeylerinin densizliği nedeniyle, kan karşılığı
olarak Hamit Ağanın oğluyla evlendirilmiştir. 17 yaşındaki Hatça, Ali’ye
vurulur, âşık olur. Hatça, Ali’nin de hoşuna gider ama Ali “nankörlük etme”
diyerek nefsine hakim olmaya çalışır. Sivas müfrezesi, Kerevin’de Ali’yi
yakalar. Ali yakalandığında, Hatça; “Seni
bekliyorum” der.
Ali, Sivas Paşası, Reşit Akif Paşa’nın maiyetinde 2
yıl geçirir. İki yılın sonunda tahliye olur.
Ali tahliye olur olmaz, Kerevin’e Hamit Ağa’ya
misafir gider. Gece, Hatça’yı alıp ovaya
iner. Neticede, Hamit Ağaya 150 koyun ve 50 büyükbaş hayvan verilerek sulh
sağlanır.
Ali ile Hatça’nın evliliğinden: Zülfiye, Muhammed, Fakı, Dudu, Ayşe, Nazife, Aslan,
Hasan ve İsa dünyaya gelir.
Ali, çevrede
ünlenir. Ali’nin ününü duymayan kalmaz. Maraş’tan Hacıbebeklerin Reisleri
Hüseyin ve Hasan, Kadıoğlu Ahmet Efendi Ali’nin dostlarıdır. Ali’den habersiz bir iş yapılmaz olur. Bir
gün, Hunu’dan, “Gök Omar’ın Hacı” adlı
yaşı geçkin birisi Ali’den habersiz evlenmeye kalkışır. Ali, buna çok kızar.
Ali ile Hacı kavga eder, ikisi de yaralanır. Hacı şikâyetçi olmaz ise de, Ali
tutuklanır. Bölgedeki faili meçhul olaylar da Ali’ye yüklenir. O zamanlar idare
merkezi Hatay’dır. Hatay’dan Mürseloğlu Mustafa Paşa 50 kişilik müfreze
göndererek Ali’yi Hatay’a getirtir. Ali, Hatay’da Paşa’nın çocuklarına at
biniciliği ve atıcılık öğretir. Sonunda tahliye olan Ali Norşun’a döner.